In de Scheldevallei leven er sinds kort opnieuw otters. Ze komen af op de typische riviernatuur en het groeiend aanbod aan vis. Ze zijn terug van weggeweest, maar het kan nog beter, vertelt otterexperte Céline De Caluwé van het Wereld Natuurfonds (WWF) naar aanleiding van Wereldotterdag op 31 mei.
Tientallen jaren leek het er sterk op dat de otter in Vlaanderen was uitgestorven. Maar deze speelse rivierbewoner heeft zijn terugkeer gemaakt en koos daarvoor de Scheldevallei, al kunnen we nog niet van een duurzame populatie spreken. “Daarvoor is het leefgebied niet groot genoeg”, zegt Céline De Caluwé. “Otters hebben een enorm territorium: tussen 20 en 40 kilometer rivierlengte of 1000 à 1500 hectare. We moeten dus ontsnipperen: verbindingen maken tussen de leefgebieden in ons land en onze buurlanden.”
© WWF Global warming Images
Dat is het hoofddoel van Otterland, een project van het WWF en het Agentschap voor Natuur en Bos. Ook de Regionale Landschappen Schelde-Durme en Rivierenland zetten er hun schouders onder. “We nemen de belangrijkste doodsoorzaak van de otters onder handen: het verkeer. In Nederland wordt maar liefst een kwart van de populatie doodgereden. Daarom ontsnipperen ze daar massaal de wegen. Op punten waar waterwegen en gewone wegen elkaar kruisen, leggen ze bijvoorbeeld ‘faunabuizen’ aan onder de weg of looprichels onder bruggen. Dat staat ook bij ons op de planning. Samen met alle stakeholders brachten we de knelpunten in kaart. Die gaan we nu aanpakken.”
1,5 kilo vis per dag
Otterland is niet het enige project dat werk maakt van een duurzaam leefgebied voor otters. Ook het Sigmaplan en LIFE Sparc doen dat. “Om otters aan te trekken, heb je in de eerste plaats vis nodig”, vertelt De Caluwé. “Otters eten 1 tot 1,5 kilo vis per dag. Ze trekken dus naar plekken waar de meeste vis te vinden is, zoals naar de Scheldevallei. Dankzij het Sigmaplan zit er in de Schelde en haar zijrivieren de laatste jaren weer meer vis en worden de verbindingen tussen de rivier en het hinterland hersteld. Daardoor vormen de Sigmagebieden voor de otter een geschikt paaigebied. De Polders van Kruibeke zijn daar een mooi voorbeeld van.” En ook buiten de Rupelmondse Kreek werden ingrepen gedaan om het otters naar hun zin te maken.
“Een kanttekening daarbij is de watervervuiling. Dat blijft een stevige uitdaging, zeker omdat er altijd weer nieuwe verontreinigende stoffen in het milieu terechtkomen. In Europa zijn we de slechtste leerling van de klas.” Die vervuiling tast heel het ecosysteem aan en via zijn voedsel dus ook de otter. “Habitatherstel zorgt voor verbetering, maar we moeten het probleem ook aan de bron behandelen.”
© WWF Sanchez & Lope
Ook het leefgebied is belangrijk. “Otters hebben behoefte aan oevervegetatie zoals riet, struiken en bomen, want daar slapen ze en brengen ze hun jongen groot. Alles is goed, zolang het maar geen kale oever is. Het Sigmaplan heeft ook op dat vlak veel verbetering gebracht door typische riviernatuur te herstellen.”
Bescherming op grote schaal
En er komt nog meer versterking aan, want later dit jaar rolt het Agentschap voor Natuur en Bos het soortenbeschermingsprogramma voor de otter uit. Daarmee pakt het agentschap samen met alle betrokkenen de grootste uitdagingen aan: habitats verbinden, verkeerssterfte vermijden en de waterkwaliteit verbeteren. “Het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek heeft de belangrijkste gebieden geïdentificeerd: de Scheldevallei, de regio van de Antitankgracht in de Antwerpse Kempen en de Maasvallei. Het legde prioriteiten vast. Er komt in het programma ook een luik over educatie en sensibilisering. Nu is het zaak om iedereen aan boord te krijgen om de acties uit te voeren.”
Mooie mascotte
De otter is een goede indicator van hoe het met onze natuur gesteld is. Waar je een otter ziet, weet je dat de oevervegetatie, de vispopulatie en de waterkwaliteit goed zitten. En dat is ook goed nieuws voor andere diersoorten. Daarom noemen we de otter een paraplusoort.
“Dat maakt van de otter de ideale mascotte van het Nationaal Park Scheldevallei, als die erkenning er komt”, zegt De Caluwé. “In Wallonië is de otter alvast een van de vlaggenschipsoorten van het Nationaal Park Semois.” Nog even afwachten tot eind dit jaar of de erkenning voor de Scheldevallei binnen is.
Wil jij ook je steentje bijdragen aan een betere leefomgeving voor de otter? Vanaf vandaag kan je de projecten van WWF steunen door symbolisch een otter te adopteren, zoals dat ook al kan voor bedreigde dieren als de tijger, de panda en de olifant. Meer info op wwf.be/nl/kom-in-actie/adopteer-bedreigd-dier.
