Op 13 oktober 2023 werd de Scheldevallei na een strenge selectieprocedure erkend als één van de vier Vlaamse Nationaal Parken. Een jaar later blikt projectmedewerker Bart Mels terug én vooruit: “Het administratieve werk zit erop. Tijd om ons verhaal breed uit te dragen!”
Met de erkenning als Nationaal Park – samen met Brabantse Wouden, Hoge Kempen en Bosland – waren de partners in de Scheldevallei niet aan hun proefstuk toe. “Onze strategische samenwerking begon in 2015 met het project Schelde Sterk Merk”, zegt Bart Mels. “In 2018 kreeg dat een vervolg met Rivierpark Scheldevallei. En in 2021 maakten we ons klaar voor de volgende stap: de kandidatuur om een Nationaal Park te worden.”
Was de erkenning als Nationaal Park altijd al het einddoel van jullie strategische projecten?
“We hebben dat idee nooit expliciet in de voorgaande projecten uitgesproken, maar bij de mensen op het veld rijpte dit idee al langer. De aandacht voor open ruimte, ontwikkeling, recreatie, en vooral: intergemeentelijke samenwerking – het leefde al sterk in de streek rond de Schelde. En toen minister van Omgeving Zuhal Demir in april 2021 de oproep lanceerde om naast Hoge Kempen nog drie Nationale Parken te creëren, wilden we die kans meteen grijpen. We zagen er een logisch vervolg in op het pad dat we, onder begeleiding van Regionaal Landschap Schelde-Durme, al een hele tijd bewandelden.”
Hoe verliep de procedure?
“Begin 2022 vernamen we dat we samen met vijf andere gebieden de shortlist hadden gehaald – er waren oorspronkelijk tien kandidaten. In mei 2023 dienden we ons definitieve dossier in, met een masterplan voor de komende 24 jaar, een operationeel plan voor 6 jaar en een landschapsbiografie van de Scheldevallei. Want zonder de geschiedenis van je gebied te kennen, kun je er geen plannen voor maken.“
“We moesten ook een ‘verhaal van het gebied’ voorbereiden, dat de rode draad door het dossier vormde. Daaraan hebben we intens samengewerkt met de andere stakeholders in het estuarium.”
Was het gemakkelijk om die verhaallijn te schrijven? De Scheldevallei heeft immers heel wat meer partners dan de andere kandidaat parken die toch allemaal de pen moesten voeren.
“Toch wel. Eigenlijk ligt dat verhaal hier al klaar, hè. Je ziet het overal om je heen. Onze unieke getijdennatuur is altijd al de basis geweest van wat we doen. De rivieren met hun veranderingen door de eeuwen heen en de ruimte die ze sinds enkele decennia terugkrijgen door het Sigmaplan, dát is het verhaal van de Scheldevallei.”
“De komende jaren willen we dat verhaal breed uitdragen. We willen dat iedereen zich ermee identificeert. Ook aan de bron van de Rupel, ver van haar monding in de Schelde, moeten onze bewoners weten: wij zijn verbonden met de Durme, en dus ook met de Schelde. Een hele uitdaging in zo’n uitgestrekt gebied. Gelukkig kunnen we rekenen op onze gidsen en onze andere partners, onder meer in de horeca.”
“We zullen ook een participatiegroep oprichten. Vijftig bewoners zullen ons adviseren over de actieplannen, maar ze zullen ook een budget krijgen om eigen projecten uit te voeren.”
Hoe heb je het jaar sinds de erkenning ervaren?
“Alles officieel maken: dat was hét thema. Een nieuw project gaat altijd gepaard met administratie. Véél administratie. We moesten een vzw oprichten, een bankrekening openen, verzekeringen afsluiten, personeel aanwerven … Dat vraagt tijd.”
“De verschuiving van projectmatig naar structureel samenwerken met onze partners bracht ondertussen belangrijke vragen met zich mee: wie zet welke middelen in? Wie worden de verbindingsfiguren? Hoe verdelen we de inspanningen?”
“We hebben ook gefocust op de identiteit van het Nationaal Park in een gebied met veel andere spelers: het Sigmaplan, het Agentschap voor Natuur en Bos, De Vlaamse Waterweg, het LIFE Sparc-project … Hoe druk je dan je eigen stempel?”
“Al bij al zijn we best tevreden over wat we, ondanks de administratieve last, al hebben verwezenlijkt. Eind 2023 hadden we ons 6-jarige plan omgezet naar een concrete checklist voor 2024. Onlangs wilden we diezelfde oefening voor 2025 maken, en vroegen we ons af: ‘Zouden we de lijst van 2024 niet gewoon opnieuw gebruiken?’ Toen bleek dat toch dik 70% van onze todo’s in een of andere vorm al was opgestart! We waren zelf aangenaam verrast.”
Proficiat! Welke plannen hebben jullie daardoor voor 2025 kunnen maken?
“Tot nu toe stond naast mezelf enkel nog de coördinator Tom op de payroll van de vzw. Dit najaar hebben we onze eerste aanwervingen gedaan. Zodra de nieuwe mensen aan boord zijn, zullen vele projecten in een stroomversnelling komen.”
“Een belangrijke prioriteit voor 2025 is de verbinding tussen natuur en landbouw – twee pijlers die vandaag vaak tegenover elkaar worden geplaatst. Via een aantal pilotprojecten willen we de vertrouwensband met landbouwers herstellen. Samen met het Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek (ILVO), het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) en de provincie Oost-Vlaanderen plannen we binnenkort een studie om geschikte acties te kiezen.”
Hoewel het Sigmaplan al prachtige natuurgebieden heeft gecreëerd, zijn de stukken tussen die gebieden – waar je nog heel wat winst kan boeken voor de biodiversiteit door verbindingen te creëren zonder de landbouwfunctie onder druk te zetten De Regionale Landschappen spelen daarbij een sleutelrol, dankzij hun connectie met de landbouwers. We zijn ook in gesprek met natuurbeheerders Natuurpunt en vzw Durme om te bekijken wat we voor hen concreet kunnen betekenen.
“Leuk is ook dat ons actieplan concreet genoeg is maar ook wat speling toelaat. Niet lang geleden kwam de provincie Oost-Vlaanderen met het idee om van een stukje grond op termijn een bivakzone te maken. Staat zo’n zone in ons plan? Nee. Maar we willen wél meer verblijfsmogelijkheden in de Scheldevallei creëren. En dus hebben we die kans gegrepen en gaan we hier samen mee aan de slag.”
Net nu het Nationaal Park op stoom komt, gaat het LIFE Sparc-project zijn laatste jaar in. Wat betekent dat voor jullie?
“De Scheldevallei en Sparc hebben al een sterke band sinds de start van het LIFE-project. Regionaal Landschap Schelde-Durme was destijds verantwoordelijk voor het belevingsluik van het project, waardoor er ook met Rivierpark Scheldevallei een connectie was. Een mooi voorbeeld is STROOM, het festival waar we samen met Gent Festival onze schouders onder zetten.”
“Nationaal Park Scheldevallei zal zulke interlokale initiatieven blijven ondersteunen, en verder investeren in een veerkrachtige Scheldevallei die klaar is voor de klimaatverandering. Zo hebben we samen met al onze partners een dossier ingediend om vanuit Toerisme Vlaanderen subsidies te krijgen voor een breed spectrum aan acties: bezoekerscentra, belevingen en meer. We zijn klaar om voort te bouwen op wat LIFE Sparc heeft neergezet.”
